Όταν προσπαθείς να αποτυπώσεις την πραγματικότητα στο χαρτί,
οφείλεις πρώτα να την έχεις παρατηρήσει. Μα το βίωμα στη μετουσίωσή του σε
λογοτεχνία, μοιάζει με παρατήρηση μέσα από μεγεθυντικό φακό. Γιατί προσπαθείς
να δεις πέρα από την επιφάνεια και την εύκολη, συχνά ελλιπή, πρώτη εντύπωση.
Προσπαθείς να δεις τις λεπτομέρειες όσο πιο καθαρά γίνεται, να δεις όσα
κρύβονται πίσω από τη φαινομενικά ασυνείδητη πορεία των πράξεων, πίσω από τη
συχνά ψευδή φυσικότητα των γεγονότων. Υπάρχουν πολλά στάδια, πολλά διαφορετικά
επίπεδα σε κάθε καθημερινή πράξη, σε κάθε λόγο, σε κάθε γεγονός.
Χρησιμοποιείς λοιπόν αυτόν το νοητό μεγεθυντικό φακό, κι όπως
με τον πραγματικό, έτσι και με αυτόν, αναπόφευκτα κάποια στοιχεία φαίνονται
πλέον καθαρότερα από πριν, αλλά κάποια άλλα παραμορφώνονται, έστω και ισχνά,
από τη μεγέθυνση. Αυτό συμβαίνει ακόμα και στο ρεαλισμό. Η εικόνα του
γεγονότος, καθαρότερη μα και πιο υπερβάλλουσα από πριν, μοιάζει αλλιώτικη, πιο
έντονη. Μα παραμένει η πραγματικότητα, ίσως και με ακόμα μεγαλύτερη σημασία,
καθώς πλέον διατυπώνεται με περισσότερη διαύγεια, με νέο, περίσσιο φως. Γι’
αυτό και σε κάποια σημεία αναρωτιέσαι πόσο στ’ αλήθεια είναι ‘ρεαλιστικός ο
ρεαλισμός’, αν σε τελική ανάλυση η μεγέθυνση, η διεξοδική ανάλυση, η
λεπτομερειακή παρατήρηση δεν αλλάζουν και την ίδια την ουσία. Κι έρχεται πάντα
τότε η ίδια η πραγματικότητα, τόσο απόλυτη, τόσο ‘μεγαλειώδης’ (ακόμα και στη
συχνή της φτήνια των καιρών), να σου θυμίσει πως πιο δύσκολο είναι να
αποτυπώσεις τις πραγματικές διαστάσεις στο αληθινό τους μέγεθος, παρά να
καταφέρεις να τις διογκώσεις, ηθελημένα ή μη. Έτσι:
Το Αλβανάκι ίσως δεν έχασε τον πατέρα του στα σύνορα, ίσως
ήταν ‘τυχερό’. Ίσως να είχε πατέρα να τον περιμένει, αργά μετά τα μεσάνυχτα, να
γυρίσει μες στη νύχτα μετά από το ‘νυχτοκάματο του τρόμου’ που ζούσε στην
παιδική του ηλικία. Ο Μάτζιντ δεν ταξίδεψε μέχρι εδώ για να δολοφονήσει κάποιον
πρέσβη. Δεν πρόλαβε μάλλον. Πιο πιθανό είναι να σκοτώθηκε στους δρόμους της
Γάζας. Ο Παύλος, ο οδηγός του λεωφορείου, μπορεί να μην είχε γιο ηρωινομανή.
Μπορεί απλά να ξέχασε, από απερισκεψία ή ακόμα και αδιαφορία, να τραβήξει το
χειρόφρενο. Σε κάθε περίπτωση, η ‘Ελένη’ σκοτώθηκε με αυτό το φριχτό τρόπο, την
Άνοιξη του ’99. Ξεψύχησε στην άσφαλτο, ανάμεσα σε κόσμο που ούρλιαζε απειλές
και βρισιές προς τους οδηγούς που έσπευσαν να μετακινήσουν το λεωφορείο από τον
‘τόπο του εγκλήματος’. Τις επόμενες μέρες έψαχνα στις εφημερίδες. Δεν έγραψαν
τίποτα. Μια φτωχή, ηλικιωμένη γυναίκα, που έμενε σε μια από τις πιο
υποβαθμισμένες περιοχές της ‘πρωτευούσης’. Ποιος να νοιαστεί; Η Ρουθ, που δεν
την έλεγαν Ρουθ και δεν ήταν απ’ το Μπάθ, έπεσε θύμα βιασμού στο φοιτητικό της
δωμάτιο, αρχές του 2000. Και δεν το εκμυστηρεύθηκε ποτέ σε κανέναν, εκτός από
κάποιον ‘ξένο’ που γνώρισε, λίγα χρόνια μετά. Είχε ανάγκη να το πει κάπου. Οι
φίλοι μου, ο Κούπα κι ο Τουργκάι ζουν στη Βόρεια Ελλάδα, ο παλιός των παλιών
ζει στο Πέραμα. Κάτι μου λέει πως όλοι τους θυμούνται ακόμα εκείνη την
αλλόκοτη, αποκαλυπτική σιωπή στο Ρέο, χαράματα της 26ης Δεκέμβρη του 2003. Κι
εύχομαι το τραγούδι εκείνης της νύχτας, να ‘ταν μια μικρή έστω ανάσα στη ζωή
της Άννας που τέλειωσε τόσο πρόωρα.
Κι όλοι οι ήρωες της ζωής, οι καθημερινοί, ‘μικροί’ χαρακτήρες
με τις μεγάλες ιστορίες τους, μπαίνουν μέσα στη λευκή σελίδα, διεκδικούν το
χώρο τους, τη δική τους αιωνιότητα. Και μετουσιώνονται σε κάτι άλλο, κάτι
αυθύπαρκτο και άχρονο. Και καθρεφτίζουν, ίσως, όχι μόνο τους ίδιους, αυτούς
καθ’ εαυτούς τους μικρούς χαρακτήρες με τις μεγάλες ιστορίες τους, αλλά και
άλλους, παρόμοιους και ταυτόχρονα τόσο διαφορετικούς. Τις Ρούθ, τους Μάτζιντ,
τα ‘Αλβανάκια’ αυτού του κόσμου, τις οντότητες και τις μειονότητες που όλες
μαζί, αποτελούν το σύνολο της ανθρωπότητας.
Αν το συνειδητοποιούσαν κιόλας, ίσως και να μην υπήρχε πια
ανάγκη να τους ενώνει κανείς, μέσα σ’ ετούτες τις λευκές σελίδες…
________________
Ζητήστε το στα βιβλιοπωλεία. Κεντρική διάθεση: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ, Θεμιστοκλέους 37, Αθήνα 106 77, τηλ.:210 3802644 και ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΑΙΓΑΙΟΝ, Έκτορος 40, Λευκωσία, τηλ.: 22433297
